Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Wierzbnej
Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Wierzbnej
ul. Kościelna 6, 58-130 Żarów
proboszcz: ks. mgr Tadeusz Fuksa
Kościół otwarty jest:
- w niedziele godz. 7.30 – 9.00 i 11.30 – 13.00
- w dni powszednie:
- w miesiącach letnich godz. 16.30 – 18.00,
Pierwotnie był to orientowany kościół romański, który prawdopodobnie posiadał wezwanie maryjne. W 1347 roku biskup Henryk z Wierzbna przekazał patronat nad kościołem cystersom z Kamieńca Ząbkowickiego. Następnie w 1585 roku wykupili go wraz z całym lennem cystersi z Krzeszowa. W międzyczasie przeszedł on w 2 połowie XV wieku gruntowną restaurację i otrzymał nowy wystrój w stylu gotyckim.
Do największego rozkwitu wierzbneńskiej świątyni przyczynili się jednak późniejsi krzeszowscy opaci: Bernhard Rosa, który utworzył tu w 1683 roku przeorat oraz opat Innozenz Fritsch, który rozbudował powstałe około 1696 roku skrzydło klasztorne w nowy barokowy kościół.
Świątynia romańska została zachowana w całości, stając się niejako fasadą nowego kościoła (pełni ona m. in. funkcję kruchty oraz bocznych kaplic). Wzniesiona została z regularnych ciosów piaskowca z późniejszą murowaną i tynkowaną nawą, stanowiącą pierwotnie część budynku klasztornego. Dwie masywne wieże zwieńczone są późniejszymi, barokowymi hełmami. Nawa pierwotna z prezbiterium przykryte są dwuspadowymi dachami ceramicznymi.
Budowniczym barokowego kościoła był Christoph Köhler. Nowy kościół został konsekrowany w 1730 roku. Jest to budowla murowana, tynkowana o zwartej bryle na planie prostokąta. W części kościelnej jednokondygnacyjna z regularnym układem ujednoliconych, zamkniętych odcinkowo otworów okiennych. W części klasztornej dwukondygnacyjna, ze zróżnicowanymi otworami. Część klasztorną - obecną część korpusu kościoła przykrywa czterospadowy dach ceramiczny. W murach zewnętrznych romańskiej świątyni zachowały się dwie renesansowe płyty nagrobne, poświęcone zmarłemu w 1571 roku Leonardowi, synowi rycerza Hansa Dietricha von Rohn z Bagieńca oraz żonie rycerza Kaspra von Schindel, Helenie z domu Mubrigen i ich dziecku. Wewnątrz natomiast (kaplica Grobu Pańskiego) znajduje się barokowe epitafium, upamiętniające zmarłego w 1713 roku Joachima Friedricha von Zedlitza. W dawnym prezbiterium i apsydzie widoczne są fragmenty późnoromańskiej polichromii z 2 połowy XIII wieku oraz późnogotyckich malowideł z 1 połowy XVI wieku z przedstawieniami Ewangelistów oraz Ojców Kościoła. Wnętrze nowszego kościoła wypełnia w większości barokowe wyposażenie, które trafiło tu w 1728 roku z dawnego kościoła opackiego w Krzeszowie: ołtarz główny autorstwa Georga Schröttera z obrazem "Koronacja NMP", pędzla Georga Wilhelma Neunhertza (dawniej ołtarz główny krzeszowskiej świątyni) oraz dwa ołtarze boczne, również z warsztatu Georga Schröttera: św. Rodziny i św. Józefa, z obrazami autorstwa Bernarda Krause. Do barokowego wyposażenia należy również ambona oraz chrzcielnica. Inne ciekawe elementy wyposażenia to barokowe obrazy ilustrujące Drogę Krzyżową oraz znajdujące się w prezbiterium przedstawienia czterech ewangelistów. Dekorację freskową sklepienia, obecnie przemalowaną, wykonał w 1735 roku Franz Heigel. Z 2 połowy XIX wieku pochodzą dwumanułowe, dwudziestogłosowe organy, wykonane przez wrocławską firmę Müller&Ackermann. W latach 1962-1969 kościół został gruntownie wyremontowany. Usunięto wówczas w budowli romańskiej XVIII-wieczną ścianę przedzielającą nawę, a także odkryto gotycką polichromię w prezbiterium. Teren przykościelny otoczony jest XVI-XIX-wiecznym murem o zmiennej wysokości, wzmocnionym niskimi zewnętrznymi przyporami z ostrołukową bramą od strony południowej. Drogę do dawnego ogrodu klasztornego (ob. do plebanii) od strony północnej zamyka murowana, bogata w detal (zwieńczenie w formie Oka Opatrzności, flankowane przez ozdobne wazony), neobarokowa brama z końca XIX wieku.
