Zbudowany został w 1796r., a zniszczony w 1945r. Konstrukcję żeliwną mostu zamówił w hucie „Małapanew” hrabia August W. von Burghaus. Prace nad zleceniem nadzorował hrabia Friedrich Wilhelm von Reden, a projektował wraz z opracowaniem technologii wykonania, odlewu, transportu i montażu John Baildon.

Ocalałe części dawnego mostu w Łażanach należą do cennych artefaktów dziedzictwa kultury jako niegdyś pierwszego na kontynencie europejskim mostu żelaznego.

Jednym z najważniejszych działań dotyczących ochrony tak cennego elementu jest wpisanie ocalałych fragmentów mostu na listę zabytków ruchomych przez Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Starania w tym temacie zostały podjęte już jakiś czas temu, opracowano dokumentację techniczno-inwentarzową oraz projekt ekspozycji zachowanych elementów mostu. W tej chwili trwają czynności związane z wpisaniem ocalałych części mostu do rejestru zabytków ruchomych.

– Historia XVIII-wiecznego mostu żeliwnego z Łażan była przedmiotem wielu opracowań. W 2018r. na stronie internetowej Żarowskiej Izby Historycznej ukazał się artykuł poświęcony okolicznościom zniszczenia tej zabytkowej konstrukcji podczas działań wojennych w 1945 roku. Mniej więcej w tym samym czasie podjęte zostały pierwsze działania w ramach projektu „Renowacja i ekspozycja elementów żeliwnego mostu łukowego w Łażanach przez rzekę Strzegomkę”. Opracowana została dokumentacja zachowanych elementów mostu oraz projekt ich przestrzennej ekspozycji. Obecnie trwają czynności związane z ich wpisaniem do tzw. rejestru zabytków ruchomych, dzięki czemu zostaną one objęte szczególną ochroną prawną. Wpis do rejestru zabytków stanowi podstawę do pozyskania środków finansowych, które umożliwią renowację oraz ekspozycję zabytku. Cieszę się, że w podjętych działaniach prowadzimy ścisłą współpracę z wyższą uczelnią techniczną, jest to godny zaufania i poważny partner w realizowanym przedsięwzięciu – mówi Bogdan Mucha z Żarowskiej Izby Historycznej.

Istnieją dwie hipotezy dotyczące okoliczności zniszczenia mostu. Według jednej z nich, na most wjechał radziecki czołg. Jego masa przekraczając znacznie nośność mostu, uszkodziła żeliwne elementy, co w rezultacie doprowadziło do jego zawalenia się. Druga zaś mówi, że został on wysadzony w powietrze przez Niemców cofających się za linię Strzegomki przed Armią Czerwoną (więcej na ten temat pisze w artykule „Mity i fakty dotyczące zniszczenia żelaznego mostu pod Łażanami w 1945 roku” Bogdan Mucha na stronie internetowej Żarowskiej Izbie Historycznej: http://www.izba.centrum.zarow.pl/artykuly/922-mity-i-fakty-dotyczace-zniszczenia-zelaznego-mostu-pod-lazanami-w-1945-roku).

– W tym roku mija 225 lat od powstania na Śląsku drogowego mostu na rzece Strzegomka. Wpisanie tak cennego dla mieszkańców gminy Żarów znaleziska do rejestru zabytków ruchomych, byłoby nie tylko wielkim wyróżnieniem, ale przede wszystkim nadaniem mu wielkiej rangi. Powyższe działania umożliwią również wnioskowanie o środki finansowe na odpowiednią ich ochronę i ekspozycję przynależną zabytkom - mówi zastępca burmistrza Przemysław Sikora.

Do tematu na pewno jeszcze powrócimy i poinformujemy, jakie będą kolejne etapy projektu „Renowacja i ekspozycja elementów żeliwnego mostu łukowego w Łażanach przez rzekę Strzegomkę”.

Oprac. Magdalena Pawlik